جعفرقلی زنگلی شاعر،نویسنده وعارفی وارسته از دیار قوچان

جعفرقلی زنگلی مشهور به عندلیب متخلص به ( جعفر ) از طایفه زنگلانلو تیره ایل زعفرانلو ( زاخوری ) می باشد . او در سال 1248 هجری قمری در دوره قاجار و در روستای گوگان از توابع شهر قوچان متولد شده است .پس از مرگ پدرش ملا رضاقلی عمویش حاج علی اصغر سرپرستی اش را بر عهده می گیرد.در سن 12 سالگی به مدرسه علمیه قوچان راه یافت پس از سه سال علوم مقدماتی برآن شد برای تحصیل مدارج بالا به یکی از شهرهای بزرگ ایران مانند مشهد , قم و اصفهان و ... برود اما مرگ نابهنگام مادر این نابغه هزار مسجدی باعث شد ایشان به میان ایل باز گردد.وبا زندگی عادی روزگار بگذراند. .براساس روایتی که اهالی هزار مسجد به آن معتقدند روزی که او گوسفندان عمویش را به کوهستان برده بود در عالم خواب کنار چشمه عاشق و شیفته رخ زیبای دختری به نام ملواری ( مروارید ) می گردد.اینجاست که به او حالت اشراق دست داده و موجب دگرگونی و تحول حال او می گردد.چنانکه شعرای چون حافظ شیرازی و مختومقلی و...نیز چنین حالتی پیدا کرده بودند, جعفرقلی در چند شعر از سروده های خود به خوابی که دیده بود اشاره نموده , این خوابها که معمولابازگو یا منعکس کننده تجربه های درونی عارف می باشد یا واقعابه صورت خواب یا به گونه الهام بوده خود حالتی است که وی را از حالت بیخودی به عالم خودی باز گردانیده حال و هوای خویش را در آن قالب شعر بیان داشته است .گاهی نیز کل خواب وقایع و جریانها حکایتی ساده است که عارف از خود ساخته تا حال و هوای تجارب روحانی خود با زبانی ساده غیر قابل قبول برای عوام بیان کند .بنا بر این به ناچار بعضی از حالات غیر قابل درک خود را به زبان رمز و کنایه و تمثیل بیان نموده اند حکایت خواب های جعفرقلی هم چنین است و هر یک را جداگانه می توان تحلیل کرد .

عشق مجازی و نه حقیقی ملواری , جعفرقلی را همچون مجنون در طلب لیلی آواره کوه و بیابان کرد , در کوره سوزان عشق گداخت از ایشان عارف و شاعر و نویسنده ای کامل و سیاح و جهانگردی وارسته و حافظ و مفسر قرآن مجید به وجود آورد که بقایای اشعار بجا مانده از ایشان نکات را برای ما روشن می سازد با توجه به اشعار جعفرقلی می توان دانست که وی حداقل آثار ادبی شعرای بزرگ ایران همچون استاد سخن فردوسی , نظامی , عطار , سعدی , مولوی , حافظ , خیام , خاقانی , ابوسعید ابوالخیر , امیر علی شیر نوائی , مختوم قلی فراغی و...را خوانده و با آثارشان آشنا بوده , جعفرقلی سخنوری آگاه و آشنا به انواع علوم و فنون زمان خود می باشد . در اشعارش از سرمایه های علمی و ادبی خویش نهایت استفاده را برده و از تفهیم ابلاغ و پیام و هدف های آزادی خواهانه خود سعی بلیغ برده است .همچنین با باور های دینی اش به ناپایداریهای جهان و نکوهش ستمگران و بیدادگران پرداخته و سخنان بسیار ارزنده و آموزنده در معرفت و اخلاق بکار برده این خود بر زیبایی و کرامت سخنش افزوده است بطور خلاصه باید بگویم ایشان تنها یک عارف دلسوخته نیست بلکه یک حکیمی دانا و انسانی عاشق و موسیقیدانی به تمام معنی و مورخی بزرگ است چنانکه تحقیق شده ایشان فلاسفه حکمت یونان و عرفای بزرگ ایران در متن اشعارش گنجانیده و بگونه ادبی بیان داشته , در یک جمله دنیا را کشتگاه آخرت دانسته و تاریخ را با هدف عبرت آمیزی بیان می کند و با یاد گذشتگان از پیامبران گرفته تا پادشاهان مقتدر و جهانگشایان و افراد فیلسوف و دانشمند مانند افلاتون و اسکندر و جمشید و انوشیروان و حضرت سلیمان و شاه عباس صفوی و ... که روزگاری صاحب جاه و مقام و شکوه بودند و سرانجام در برابر مرگ تسلیم شده و از آن منزلت و عظمت بر افتادند بیاد می آ ورد , اینها تمام اشاراتی از باریک بینی این عارف نکته سنج است که انسان را از هر گونه غرور و غفلت , خود پسندی بدور می دارد .

جعفر قلی سخنوری مسلمان و شیعه دوازده امامی بوده ودر بسیاری از اشعارش مدح و توصیف حضرت رسول اکرم ( ص ) و حضرت علی ( ع ) و حضرت فاطمه زهرا (س ) و امامان شیعه به خصوص علمدار کربلا ابوالفظل العباس (ع) سروده است .جالب اینکه با وجودی که ایشان چندان تحصیل علمی نداشته ولی با چهار زبان زنده یعنی ( کردی کرمانجی , فارسی , ترکی و عربی )کاملا مسلط بوده و با مهارت کامل داستانهای زندگی و نقش تمام پیامبران که در قرآن آ مده به زیبایی با شعر بیان نموده است .شیدایی گفتار و رسایی کلام این شاعر گرانمایه سبب شده که اورا ملقب به ملک الشعرای کرمانج گردانند. اشعار او گرچه سالهاست شفاهی و غیر مکتوب منتقل می شد , اولین بار مرحوم محمد حسن ایزانلو درسال 1342 سروده های جعفرقلی را از سینه ها خارج ضبط ودر رادیو مشهد پخش نمود . سر انجام استاد کلیم الله توحدی با زحمت فراوان توانستند دیوان جعفرقلی را چاپ ودر اختیار علاقه مندان قرار دهند .هر چند تا حدودی زوایای پنهان زندگی و شخصیت این عارف شوریده حال خراسانی روشن گردید اما باز هم پژوهش و تعمق در اندیشه و اشعار این عارف و شاعر بزرگ احساس می شود , اخیرا جناب آقای احمد عضدی با تلاشی غیر قابل توصیف اقدام به این کار نموده و مدت مدیدی است در حال تحقیق و نگارش بوده تا موفق شده دیوان جعفرقلی را چاپ , طوری که معنی هر بیت را به فارسی در مقابل ویا در زیر آن نوشته است تا فارس زبانان بتوانند از آن استفاده نمایند.