تجلیل بزرگان حوزه از 70 سال مجاهدت علمی «علامه عطاردی قوچانی»

با برگزاری همایش «عُطارد خراسان» انجام شد

آیت ا... سبحانی: مرحوم عُطاردی از شاخصه های قرن ما بود

نویسنده : جواد نوائیان رودسری [e-mail]

همایش ملی «عُطارد خراسان»، بزرگداشت 70 سال مجاهدت علمی علامه، حاج شیخ عزیزا...عُطاردی قوچانی، پنجشنبه گذشته، با حضور طلاب و فضلای حوزه علمیه خراسان و جمعی از علاقه مندان به پژوهش و تحقیق، در تالار قدس کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، برگزار شد. به گزارش خراسان، در این همایش که به همت حوزه علمیه خراسان برگزار شده بود، سخنرانان به تبیین جایگاه علامه عُطاردی، در عرصه پژوهش و تحقیق و نیز، ویژگی های شخصیتی آن مرحوم پرداختند. آیت ا... استادی و حجج اسلام مهدوی راد، عبدخدایی و عطایی قوچانی، از جمله سخنرانان این مراسم بودند. آیت ا...العظمی سبحانی نیز با ارسال پیامی تصویری به این همایش، از شخصیت علمی زنده یاد علامه عُطاردی تجلیل کرد.

آثار مرحوم عُطاردی حیات باقی دارد

آیت ا... جعفر سبحانی، طی پیامی تصویری به همایش ملی «عُطارد خراسان»، به تبیین ویژگی های علمی و شخصیتی مرحوم علامه عُطاردی پرداخت و گفت:«در دوران معاصر، فقید سعید، حجت الاسلام و المسلمین، جناب آقای شیخ عزیزا...عُطاردی، به حق یکی از شاخصه های قرن ما بود. اولین کسی که در عصر حاضر مسندنویسی را شروع کرد، ایشان است. من خاطرم می آید حدود 30 سال قبل، همایشی برای امام رضا(ع) برگزار شد و ایشان کتاب «مسندالامام الرضا(ع)» را عرضه کرد که خیلی برای ما گیرا بود ... بعدها ایشان دایره کار خود را توسعه داد و مسانید هر امام(ع) را مستقل نوشت؛ به همین دلیل، زمانی که برخی نوشته های من متوقف به دیدن کتاب او بود، با زحمت کتاب ایشان را به دست می آوردم تا بتوانم از آن مطالبی نقل کنم.» این مرجع تقلید در بخش دیگری از پیام تصویری خود به این همایش، افزود:«یکی از صفات بارز ایشان، سختکوشی بود که این در تحقیق، شرط اول است. آن مرحوم برای احیای کتاب «رافعی»، که اهل قزوین است و نسخه ای از کتاب او در هند وجود دارد، به این کشور رفت. هند هوای گرمی دارد که واقعاً کشنده است. او در هند مدتی ماند و در یک اتاق نشست و کتاب را استکتاب کرد و برای چاپ به ایران آورد. این جور افرادی که بروند به هند و در آن گرما با یک پیراهن زندگی کنند و در یک اتاق حصیری به سر ببرند تا یک کتاب را احیا کنند، نمونه اند. حتی در این اواخر که در شمیران تهران بود، یکه و تنها به کارش ادامه می داد. بنابراین ایشان حق دارد افتخار کند و بگوید: ان آثارنا تدل علینا فانظروا بعدنا الی الآثار؛ این آثاری که او از خود باقی گذاشته است، حیات باقی دارد.»

مرحوم عُطاردی در پی منافع دنیوی نبود

آیت ا... استادی، عضو شورای عالی حوزه های علمیه، نیز در این همایش به سخنرانی پرداخت. وی با اشاره به شخصیت پرتلاش مرحوم عُطاردی، گفت: مرحوم عُطاردی در ابتدای فعالیت، فردی گمنام بود. او در پی بهره مالی از عرضه فعالیت های خودش نبود و هیچ وقت جیبی برای این قضیه ندوخت. او در پی این که چیزی از کسی بگیرد، نبود. آیت ا...استادی افزود: مرحوم عُطاردی در جوانی، به لحاظ علمی، بار خود را بست. او در 23 سالگی به تهران آمد و از همان موقع فعالیت های علمی و پژوهشی خود را آغاز کرد. مرحوم عُطاردی در مشهد مطالعات دینی خود را، در حد نیاز، کامل کرده بود. جوانان ما باید از این افراد یاد بگیرند. این عشق مرحوم عُطاردی به آموختن و تحقیق کردن بود که او را از سنین جوانی به مطالعه و تلاش واداشت. واقعیت این است که او در پی مادیات نبود و مانند برخی، به این مسئله فکر نمی کرد که این فعالیت و سختکوشی، چه ثمرات مالی و دنیوی برای او به همراه دارد. چنین رویکردی حقیقتاً می تواند به عنوان یک الگو برای نسل جوان، مورد توجه قرار گیرد.

علامه عُطاردی ابعاد فرهنگ و تمدن را به خوبی می شناخت

در بخش دیگری از این همایش، میزگردی با حضور حجج اسلام مهدوی راد، عبدخدایی و عطایی قوچانی برگزار شد و هر یک از شرکت کنندگان، به بیان برخی از ویژگی های شخصیتی و علمی مرحوم علامه عُطاردی پرداختند. حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمدعلی مهدوی راد، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، طی سخنانی در این میزگرد، گفت: نگاه تمدنی مرحوم عُطاردی  به دین، بسیار جالب توجه است. او ابعاد فرهنگ و تمدن را خوب می شناخت و ضرورت ها و لوازم آن را به خوبی درک می کرد. اگر یادداشت های مرحوم عُطاردی را بررسی کنید، به موارد بسیار شگفت انگیز و جالبی برخورد خواهید کرد. به عنوان نمونه، او مسانیدی جمع آوری کرده است، اما از این مسانید، چندین استفاده مؤثر کرده و آثار فاخر دیگری را به وجود آورده است؛ چون آگاه بود که این مباحث، چگونه در گستره وسیع تمدن اسلامی قابل استفاده و بهره برداری است. او دقت نظری کم مانند داشت و تلاش می کرد هر موضوعی، اعم از تاریخی یا روایی را با توجه به جزئیات مورد بررسی قرار دهد. مرحوم عُطاردی مشاهدات خود را با دقت خاصی ثبت می کرد. از آن مرحوم شنیدم، زمانی که در حال نوشتن شرح حال فردوسی و توس بوده، بارها شاهنامه را خوانده است. او، بخش هایی از تاریخ ایران اسلامی را از شاهنامه استخراج کرده بود و می گفت: من وقتی دیدم فردوسی در شاهنامه به قائنات اشاره کرده است، به قائن رفتم، روی تپه ای نشستم و فضا را نگاه کردم، یقین کردم که فردوسی به این مکان آمده و بعد آن را شرح داده است و الا، چنین توصیفی از این دره و تپه، بدون مشاهده عینی، ممکن نیست. آن مرحوم در تمام فعالیت های پژوهشی خود این گونه دقیق بود. حجت الاسلام والمسلمین محمدرضا عطایی قوچانی نیز، در این میزگرد، با اشاره به آشنایی طولانی مدت خود با مرحوم علامه عُطاردی، توکل را مهمترین ویژگی اخلاقی آن مرحوم دانست و تأکید کرد: مرحوم عُطاردی توکل بسیار زیادی داشت و حق این است که بگوییم این دستاوردهای بزرگ برای ایشان، در پرتو توکل فراوانی که به خدای متعال داشت، حاصل شد. این توکل را می توان در لحظه لحظه زندگی مرحوم عُطاردی مشاهده کرد. او از عزت نفس بالایی برخوردار بود و به مطامع دنیوی توجهی نداشت. مرحوم عُطاردی از تمام دقایق عمر خود بهره می برد. حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمدهادی عبدخدایی، نماینده سابق مجلس شورای اسلامی و سفیر اسبق جمهوری اسلامی ایران در واتیکان نیز، طی سخنانی در این میزگرد ضمن بیان برخی از ویژگی های  روش تحقیق مرحوم عُطاردی در عرصه تاریخ و حدیث، گفت: مرحوم عُطاردی در تحقیق و پژوهش دقت و وسواس فراوانی داشت. او تمام کتاب های تاریخی و روایی را به دقت مطالعه کرده بود و حتی از کتاب هایی که اصطلاحاً حالت «بزمی» دارد و در مجلس حکام و پادشاهان خوانده می شده است، صرف نظر نمی کرد و اگر به روایت یا واقعه  تاریخی درخوری در آنها بر می خورد، آن را استخراج و ثبت می کرد. این روش، نیازمند حوصله، دقت و نیز، عشق و علاقه فراوانی است. او در مدرسه حاج عبدالحسین، حجره ای داشت که درش به روی تمام طلاب باز بود و فقط نصف این حجره، با زیلوی کهنه ای پوشانده شده بود. مرحوم عُطاردی با وجود تنگدستی، کار پژوهش را رها نکرد و آن را ادامه داد. او خرسند بود که همسر بزرگوارش نیز به موضوع تحقیق علاقه دارد و به آن مرحوم در امر پژوهش کمک می کند. 

ارسال 50 مقاله به دبیرخانه همایش

در ابتدای این همایش، حجت الاسلام والمسلمین اکبر فرجام، مدیر حوزه علمیه خراسان، به تشریح اهداف برگزاری همایش ملی «عُطارد خراسان» پرداخت و گفت: هدف نخست این همایش ها، معرفی تربیت یافتگان حوزه های علمیه به طلاب جوان و سایر علاقه مندان به پژوهش و تحقیق است. هدف دوم، تکریم ارزش ها و فضیلت هاست. حقیقتاً، امثال مرحوم عُطاردی و شخصیت های دیگری از این قبیل، تجسم ارزش های دینی بوده اند؛ تقوا، اخلاص، سختکوشی، ساده زیستی و بی تعلقی و دوری از مظاهر دنیوی و نیز، تواضع و توکل را می توان در زندگی این بزرگان مشاهده کرد. این همایش ها می تواند نقش مهمی در ترویج این ارزش ها داشته باشد. هدف سوم، الگوسازی برای طلاب است. نشان دادن این مسئله به طلاب که بزرگان ما چگونه با حداقل امکانات توانسته اند قله های رفیع علوم مختلف را فتح کنند، در واقع، ارائه الگویی ناب برای پژوهشگران جوان ماست. موضوع دیگری که می توان آن را به عنوان هدف چهارم برگزاری چنین همایش هایی دانست، انتقال تجربیات و شیوه های پژوهش و تحقیق به جوان ترهاست. در بخشی از این مراسم، حجت الاسلام والمسلمین علی اکبر نوایی، دبیر علمی همایش ملی «عُطارد خراسان» نیز، به ارائه گزارشی از چگونگی انتخاب مقالات برتر پرداخت و اظهار داشت: طی فراخوانی که سرفصل های آن در کمیته علمی تصویب شد، اطلاع رسانی را شروع کردیم و در نهایت، 50 مقاله علمی به دبیرخانه همایش رسید که از این تعداد، 31 عنوان مقاله، برای چاپ انتخاب شد. نوایی افزود: از 31 مقاله برگزیده نیز، 3 مقاله، از سوی هیئت داوران، به عنوان مقالات برتر انتخاب شد. این مقالات عبارتند از: «نگرش تمدنی علامه عزیزا...عُطاردی، اندیشمند فرهیخته»، اثر دکتر غلامرضا جلالی، «روش شناسی مطالعات تاریخی مرحوم عُطاردی»، اثر دکتر سیدعلیرضا واسعی و «فقه الحدیث در آثار علامه عُطاردی»، اثر حجت الاسلام والمسلمین محمد میرزایی.زنده یاد، علامه عزیزا... عُطاردی، نویسنده و پژوهشگر برجسته معاصر، روز سوم مردادماه سال گذشته، در تهران درگذشت. از آن مرحوم آثار ارزشمندی در عرصه تاریخ و روایت باقی مانده است که از میان آنها می توان به «فرهنگ خراسان» در 50 جلد، «مسند الامام امیرالمؤمنین(ع)» در 25 جلد و «خداشناسی و دین در شاهنامه» اشاره کرد.