کشتی چوخه، چشمه همیشه جوشان
| << | >> |
رشته ورزشی کشتی باچوخه، در استان خراسان رضوی جایگاه بسیار مهمی دارد. این رشته را باید به نوعی تغذیه کننده رشته های مهمی مانند «کشتی آزاد» و «جودو» دانست و بسیاری از قهرمانان امروز و دیروز این ۲ رشته فعالیت خود را با کشتی با چوخه آغاز کردند. نکته مهم این که این رشته در بسیاری از شهرستان های مشهد هم زمینه زیادی برای رشد و توسعه داشته و قهرمانان بسیاری از شهرستان های دور و نزدیک استان در این رشته فعالیت دارند.متأسفانه به دلیل نبود ساختار حرفه ای برای این رشته (این رشته بدون هیئت ورزشی مستقل و فدراسیون فعالیت خود را ادامه می دهد) رشته کشتی باچوخه همچنان در مظلومیت به حیات پرافتخار خود ادامه می دهد و این در حالی است که در گوشه گوشه این استان مسابقات کشتی باچوخه همیشه با اقبال روز افزون تماشاگر روبه روست و در حالی که رشته های دیگر در عطش جذب تماشاگر می سوزند گودهای این رشته باوجود فقر امکانات اولیه چون رختکن، گود استاندارد، امکانات تمرینی، سرویس بهداشتی و جایگاه تماشاگران و... در روزهای برگزاری مسابقات با انبوهی از تماشاگران روبه رو هستند. اکنون با توجه به انتصاب یکی از مدیران ارشد ورزش استان به سرپرستی هیئت ورزش های روستایی و بازی های بومی و محلی - که کشتی چوخه زیرمجموعه این هیئت ورزشی استان قرار می گیرد - انتظار است، «محمدرضا خوش باطن» با کوله باری از تجربه در ورزش استان تحول زیادی در این رشته ورزشی به وجود آورد. از جمله این فعالیت ها که می تواند توسعه کشتی چوخه را به صورت مدون تر مدنظر داشته باشد، تأسیس باشگاه های اختصاصی کشتی باچوخه، برگزاری کلاس های داوری و مربیگری، شناسایی و ترویج فنون بکر این رشته و انعکاس حرفه ای اخبار و تحلیل های این رشته و... است.یکی از مسائلی هم که همواره در گودهای کشتی باچوخه روی می دهد بی نظمی در گود است که باعث شلوغی و هرج و مرج شده و در برخی موارد شاهد حرکات ناپسند و دور از شأن چوخه از طرف معدودی از تماشاگران و کشتی گیران هستیم که شایسته این ورزش نیست.جوایز کشتی باچوخه به سبب ماهیت سنتی و ملی اش متفاوت است. به فاتحان میدان چوخه «قند» اهدا می شود که این قند همان «جایزه» است و می تواند شتر، گوسفند، قالی، لوازم منزل، وجه نقد و سکه باشد و گاهی اوقات نیز از دست بافته های عشایر نظیر قالی، جاجیم و گلیم استفاده می شود.البته با توجه به این که اخلاقیات در کشتی باچوخه موضوع مهمی است، روح معنوی جاری در ورزش کشتی با چوخه بی شباهت به روح ورزش باستانی و کشتی پهلوانی نیست و نیت پاک ورزشکار حاضر در رقابت کشتی با چوخه و در آغوش گرفتن حریف پیش و پس از مسابقه که از الزامات مبارزه های این ورزش است، ریشه مشترک کشتی با چوخه با کشتی پهلوانی است که هر دو آیینی برای رزم و حریف طلبی محسوب می شود.
کشتی با چوخه یکی از معروف ترین ورزش های محلی ایران است که از گذشته تا حال در میان ایلات کرد و ترک خراسان رواج داشته و دارد.
به گزارش گروه ورزش باشگاه خبرنگاران، این رشته به طور سنتی در روستاها برگزار شد و بعدها توسعه و رواج پیدا کرد و مسابقات آن تقریباً به طور مرتب در نواحی شمالی استان و گاه در مشهد برگزار می شود.کشتی گیران به این ترتیب اجرا می کنند ابتدا کشتی گیران جبه ای از برک سیاه پارچه ابریشمی خشن که به آن چوخه می گویند به تن می کنند (البته در تابستان از پارچه نخی استفاده می کنند) آستین ها را تا آرنج بالا می زنند، کمربندی پارچه ای به میان می بندند و دامن های چوخه را برای آن که مانع فعالیت دست و پا نشود برمی گردانند و زیر کمر محکم می کنند و شلوار را نیز تا زانو بالا می زنند و با پاهای برهنه زیر نظر داوران کشتی می گیرند. در کشتی با چوخه کسی پیروز است که پشت حریف را به خاک برساند.کشتی چوخه سرآمد همه کشتی ها بوده است چوخه در کلات نادری، درگز، چاپشلوی قوچان، شیروان، چناران، بجنورد و اسفراین و... متداول بوده است که بعدها در مشهد، نیشابور، تربت جام و آشخانه نیز مرسوم شده است.در گذشته های نه چندان دور چوخه خاستگاه کشتی گیران بنامی بوده و از این رشته پرطرفدار و زیبا قهرمانان بزرگی به پا خاستند و در جهان نیز سرآمد همه دلاوران شدند.در رشته جودو و کوراش چوخه کاران زیادی درخشیدند و در گهواره کشتی چوخه پرورش یافتند.کشتی با چوخه یکی از بارزترین ویژگی های فرهنگی اجتماعی و بومی محلی «خراسان بزرگ» به ویژه منطقه شمال خراسان بوده است. در این منطقه کشتی با چوخه نه تنها به عنوان یک ورزش بلکه به عنوان یک آیین فرهنگی پهلوانی در تمام شئونات و زندگی مردم جریان دارد.چوخه که در گذشته «چوخا» گفته می شد، نام نوعی لباس یا بالا پوش سنتی است که کردهای شمال خراسان آن را برتن می کردند این نوع شنل که توسط زنان از پشم میش یا بز بافته و سپس دوخته می شده است، هنگام کشتی با چوخه به همراه شال سفیدی بر کمر بسته می شود و پیژامه ای بر تن کشتی گیر قرار می گیرد.مکان برگزاری کشتی با چوخه از دیرباز در دل طبیعت و محیط های باز برگزار می شده است، چنان چه در اکثر گودهای کشتی با چوخه کنونی که از قدیم الایام نیز دایر بوده اند، کشتی روی خاک نرم و با حضور انبوه تماشاگران از زن و مرد و پیر و جوان برگزار می شود. مسابقه کشتی با چوخه در اصل رقابتی در مدت زمانی مشخص بوده است و وقتی فردی در آن پیروز میدان اعلام می شده که بتواند ۳ بار پشت یا شانه های حریفش را به زمین برساند، اما مسابقه های امروزی این رشته در وقت 10 دقیقه ای برگزار می شود که اگر در پایان پیروزی نداشته باشد، سرنوشت برنده به وقت اضافی 5 دقیقه ای موکول خواهد شد ضمن این که اجرای فن در خاک و گرفتن زیر زانوی حریف خطا محسوب می شود و کشتی گیران در 4 یا 5 وزن دسته بندی می شوند.کشتی با چوخه فنون اصیلی دارد که می توان به لنگ، کمر، کمرپیچ، راسته پیچ، قل پیچ، سیخه گیر ، پا پیچ، سرشاخ، لنگ کردی و... اشاره کرد.
متأسفانه کشتی چوخه قوانین مدونی ندارد و معمولا در مسابقات کشتی با چوخه اختلاف نظرها گاهی مسئله ساز و مشکل آفرین است. بحث داوری یکی از مو اردی است که همواره باعث اختلاف میان کشتی گیران و دست اندرکاران و به تبع آن کشیده شدن این اختلافات به میان تماشاگران و شلوغی و هرج و مرج می شود. نقطه ضعف این رشته نبود قوانین و مقررات جامع و منسجم و واحدی است که مورد پذیرش همه علاقه مندان، داوران و پیشکسوتان این رشته در کشور باشد و هم اکنون اختلاف نظر در نحوه برگزاری، داوری و اوزان وجود دارد که گاهی این اختلاف نظر ها مشکل ساز می شود.
کشتی چوخه علاوه بر شهرستان ها درحومه مشهد نیز طرفدارانی دارد. یکی از مهم ترین پایگاه های کشتی چوخه در اطراف مشهد گود کشتی باچوخه «مهدی آباد» (واقع در بولوار توس، توس ۵۵، کوچه شهید شافعی، گود کشتی شهدای بولوار توس (مهدی آباد) است) که در این گود گاه تا ۵ هزار نفر به تماشای کشتی باچوخه می نشینند. این گود طبق آخرین اطلاعات، سال ۱۳۸۴ توسط برخی خیران و دلسوزان منطقه با هزینه ای کاملاً شخصی به بهره برداری رسید و هر جمعه در این گود قهرمانان بسیاری پنجه در پنجه یکدیگر انداخته و به مبارزه می پردازند که توجه به امکانات حرفه ای و رفاهی این گود از سوی مسئولان ورزشی بسیار ضروری است.
در کنار گود قدیمی و باسابقه «شهدای توس» برخی دیگر از گودهای چوخه هم به صورت خودجوش و باتوجه به علاقه مندی شخصی دلسوزان شکل گرفته است که از جمله این گودهای چوخه می توان به گود چوخه تازه تأسیس روستای «میامی» اشاره کرد.
یکی از زحمت کشان گود کشتی چوخه روستای «میامی» درباره انگیزه اش از پی گیری ساخت این گود به «خراسان» می گوید: مدت ها بود «خانه باغی» کوچک در این روستای زیبا داشتم که هر زمان در آن اسکان داشتم جوانانی را می دیدم که گروه گروه نشسته اند و سیگار می کشند و وقت خود را به بطالت و برخی تفریحات ناسالم می گذرانند. «جعفر قادری» می افزاید: مدتی بعد با حضور جمعی از قدیمی های روستا و اعضای شورای روستا جلسه ای تشکیل دادیم تا جوانان را به سوی ورزش سالم جذب کنیم. از آن جا که مثل همه نقاط استان کشتی باچوخه در این منطقه هم علاقه مندان زیادی داشت میدانی را در زمینی متعلق به تربیت بدنی روستا برای این کار اختصاص دادیم. این خیر ورزش دوست می افزاید: به تدریج تنور مسابقات کشتی چوخه در این منطقه گرم شد و ما هم به نفرات برتر این مسابقات جوایزی اهدا می کردیم. کم کم آوازه کشتی چوخه در این روستا به روستاهای مجاور چون: چنارک، اردولوک، کلاته، قازقان و... حتی چوخه کاران نامی مشهد رسید و اکنون روزهای جمعه هر هفته از ساعت ۹ تا ۱۳ در این میدان رقابت هایی تماشایی برگزار می شود و جوایزی مثل گوسفند، سکه طلای پارسیان، پتو و... هم به نفرات برتر اهدا می شود. «قادری» خاطرنشان می کند: باور نمی کنید که در مدت اندکی صدها تماشاگر کنار این گود تازه تأسیس حضور پیدا می کنند و اکنون خیران بسیاری در اهدای جوایز به ما کمک می کنند و تمام مخارج مسابقات هم با کمک های مردمی جمع آوری و تأمین می شود. وی می افزاید: با عنایت الهی و حضور باشکوه مردم بسیاری از جوانان که قبلاً در این روستا وقت خود را بیهوده تلف می کردند و چه بسا به راه هایی چون اعتیاد و... گرفتار می شدند امروز تفریحی سالم دارند. جعفر قادری می افزاید: به تازگی مسئول یک مغازه خواربار فروشی به من می گفت: بسیاری از جوانان روستا دیگر برای خرید تنباکو و قلیان و... به ما مراجعه نمی کنند و از زمان راه اندازی این گود کشتی چوخه مزاحمت آن ها برای زائران امام زاده یحیی(ع) هم به حداقل رسیده است. وی می افزاید: در این عمل خیر فرهنگی ورزشی مسئول تربیت بدنی روستا (جناب پوررضا)، اعضای شورای اسلامی روستا، دهیاری، پاسگاه انتظامی، مسئولان امامزاده و... همه و همه تلاش کردند که جا دارد از تلاش های آنان تقدیر شود. وی در پایان افزود: کشتی چوخه چشمه جوشان و بی پایانی است که باید برای تعالی و رشد آن به همت مسئولان فعالیت های بیشتری انجام شود.